Canyoning - Caving: Γράμουστα - Γκιστόβα - Τσούκα Πέτσικ, Γράμμος

Ανάβαση στην κορυφή του Γράμμου που είναι η 4η ψηλότερη της Ελλάδος, από το χωριό Γράμμουστα ή Γράμμος, που είναι σκαρφαλωμένο στις βόρειες πλαγιές του βουνού στα 1450μ υψμ. Το μέρος είναι ιδιαίτερα απομονωμένο και στα Β-ΒΔ βρίσκονται τα σύνορα με Αλβανία, ενώ ο ποταμός Αλιάκμονας γεννιέται από εκείνη την πλευρά του βουνού και στις απαρχές της πορείας του περνάει από το γραφικό χωριό. Επίσης η Γράμουστα είναι ιστορικό βλαχοχώρι. Το 17ο αιώνα αριθμούσε πάνω από 2000 κατοίκους με το εμπόριο να ακμάζει, αφού υπήρξε πέρασμα σε αυτό το εμπορικό μονοπάτι και σύνδεση με Αλβανία. Φημιζόταν για τους τεχνίτες και τους αγιογράφους, ενώ είχε τρεις μεγάλες συνοικίες με τα ονόματα των Τσελιγκάδων, στα 1760 ωστόσο θα δεχτεί μεγάλη επίθεση, όπως και στις αρχές του 19ου αιώνα από τον Αλί Πασά. Στο μεσοπόλεμο αριθμούσε 300 βλάχους αλλά μετά τον εμφύλιο, όπου θα περάσει δύσκολες και ταραγμένες στιγμές, θα καταστραφεί εντελώς. Το 1948 ο κυβερνητικός στρατός θα πραγματοποιήσει την εκκαθαριστική επιχείρηση, η οποία τελικά δε θα καταφέρει να πετύχει το σκοπό της, ενώ η κύρια μάζα του ΔΣΕ θα φύγει προς Βίτσι. Το 1949 ο ΚΣ με την σοβαρή πλέον βοήθεια από τους αμερικάνους σε εξοπλισμούς, αεροπορία και πολεμοφόδια και έχοντα καλύτερη γνώση του μέρους θα σφυροκοπήσει το βουνό εξοντώνοντας τους στρατιώτες του ΔΣΕ, ενώ όσοι γλίτωσαν διέφυγαν προς Αλβανία. Επίσης είναι μέρος με μεγάλη παράδοση στην κτηνοτροφία μιας και το ήπιο ανάγλυφο του βουνού σε συνδυασμό με τα πηγαία νερά και τα απέραντα λιβάδια συνηγορούν προς αυτό. Η ονομασία "Τσούκα Πέτσικ" σημαίνει η κορυφή του Πέτρου. Επί τουρκοκρατίας οι Τσελιγκάδες της περιοχής θέλανε να μάθουν τα καιρικά φαινόμενα που επικρατούν στην κορυφή. Έτσι ο Πέτρος είχε κάτσει στην κορυφή προκειμένου να ξεχειμωνιάσει με σκοπό να καταγράψει τις καιρικές συνθήκες που θα επικρατούσαν στα 2520 το χειμώνα με ανταμοιβή κάποια ζώα από τους τσελιγκάδες. Δυστυχώς δεν άντεξε τις χαμηλές θερμοκρασίες και απεβίωσε. Το ημερολόγιο του ήτανε γραμμένο μέχρι το Μάρτη και ανέφερε πέραν του ψύχους ιδιαίτερα ισχυρούς ανέμους. Για την κορυφή αναβάσεις μπορούνε να γίνουμε και από Αετομηλίτσα και Πληκάτι.

Περιγραφή διαδρομής: Η ανάβαση ξεκινάει από τα 1380μ με το τοπίο είναι εξαρχής αλπικό. Σε πρώτη φάση ακολουθούμε χωματόδρομο, τον οποίο και αφήνουμε μετά από 2,6 χιλιόμετρα στα 1830μ υψμ. Εισερχόμαστε σε μία λεκάνη με εκτεταμένα βοσκοτόπια. Μόλις καβαλήσουμε τη ράχη που διακρίνουμε στο βάθος θα φτάσουμε στην περίφημη Γκιστόβα ή Γκιζντόβα. Είναι η ψηλότερη αλπική λίμνη της Ελλάδας στα 2360μ υψμ στα σύνορα με Αλβανία. Μέχρι εκεί θα έχουμε διανύσει 6,5 χιλιόμετρα και θα χρειαστούμε 3 ώρες περίπου. Στη συνέχεια ακολουθεί μία μεγάλη τραβέρσα προσεγγίζοντας την κυρίως κορυφή την οποία έχουμε διαρκώς στο οπτικό μας πεδίο. Στα 2400μ φτάνουμε σε χαρακτηριστικό διάσελο, με διασταύρωση μονοπατιών που έρχονται από Αλβανία και από τις νοτιοδυτικές προεκτάσεις του βουνού. Μένουν άλλα 100 μέτρα υψομετρικής διαφοράς που καλύπτονται σύντομα με απότομη και λίγο βράχινη ανηφόρα για την κορυφή με την ονομασία "2520" ή αλλιώς Τσούκα Πέτσικ. Από την κορυφή βλέπουμε σε απόσταση αναπνοής της κορυφές Περήφανο, Γκέσος, Αρρένες, Κάμενικ, ενώ έχουμε εξαιρετική θέα στη βόρεια Πίνδο, αλλά και στα βουνά της Αλβανίας. Η κατάβαση έγινε αρχικά από το μονοπάτι που έρχεται από την Αετομηλίτσα και κατόπιν κινήθηκε εκτός μονοπατιού μέχρι τη βάση της λεκάνης κάτω από την κορυφή. Εκεί ξαναμπήκε σε μονοπάτι μέχρι τη χαρακτηριστικό μαντρί στα 2000μ. Από εκεί συνεχίζουμε σε χωματόδρομο για άλλα 7 χιλιόμετρα μέχρι τη Γράμμουστα. Θα ολοκληρώσουμε έτσι μία διαδρομή μήκους 21 χιλιομέτρων, ενώ θα χρειαστούν 8:30 ώρες περίπου. Λεπτομέρειες της διαδρομής εδώ. Φωτογραφικό υλικό Ζάχαρης Άρης, Σιμήτης Γιώργος.