 |
| Το Παγγαίο όπως φαίνεται από την Αλιστράτη. Στο κέντρο το Μάτι με τις κεραίες |
Γεωγραφικά στοιχεία: Το Παγγαίο είναι ένας σχετικά απομονωμένος ορεινός όγκος που βρίσκεται στην ανατολική Μακεδονία μοιράζοντας τα εδάφη του στους νομούς Καβάλας και Σερρών. ΒΑ απλώνεται ο κάμπος των Φιλίππων που πλαισιώνεται, πέραν του Παγγαίου, από τους όγκους του Φαλακρού του Μενοίκιου και της Λεκάνης. Στα βόρεια ο ποταμός Αγγίτης περνάει ανάμεσα απ'το Παγγαίο και το Μενοίκιο. Στα δυτικά βρίσκεται ο κόλπος του Στρυμόνα και το Κερδύλιο όρος, ενώ στα νότια και σε απόσταση αναπνοής το όρος Σύμβολο. Στα ανατολικά βρίσκονται η Παλαιά Καβάλα και τα όρη της Λεκάνης. Έχει κατεύθυνση από ΒΑ προς ΝΔ και το μήκος του σε ευθεία γραμμή είναι 34 χιλιόμετρα περίπου, ενώ η έκτασή του στα 380 τ. χιλιόμετρα. Λόγω του ιδιαίτερου οικοσυστήματος, καθώς και της αξιόλογης χλωρίδας και πανίδας που παρουσιάζει είναι ενταγμένο στο δίκτυο των περιοχών Natura2000.
Ιστορικά στοιχεία: Στην περιοχή του Παγγαίου υπήρχε μεγάλη κινητικότητα φυλών από τα προϊστορικά χρόνια λόγω του φυσικού αλλά και ορυκτού πλούτου του βουνού (το Παγγαίο ονομάζεται και χρυσοφόρο όρος). Οι πρώτες αναφορές που έχουμε για τις φυλές του Παγγαίου (Αισχύλος) είναι για τους Πελασγούς, που θεωρούνται κατά μία έννοια πρόγονοι των Ελλήνων. Τη σκυτάλη πήρανε Θρακικά φύλα, όπως οι Φρύγες, οι Παίονες, οι Ηδωνοί, οι Σάτρες, οι Πίερες με σημαντικότερους τους Θράκες. Το 480 π.χ. ξεκίνησε η εκστρατεία του Ξέρξη στην Ελλάδα. Περνώντας και από το Παγγαίο ανάγκαζε τους κατοίκους της περιοχής να ακολουθούν τα στρατεύματα του. Δεν κατάφερε ωστόσο να υποτάξει εξολοκλήρου τα Θρακικά φύλα της περιοχής και κυρίως τους ορεσίβιους Σάτρες. Αλλά και οι Αθηναίοι προσπάθησαν σε πολλές περιπτώσεις να αποκτήσουν τον έλεγχο της περιοχής. Το 437 π.χ. Αθηναίοι άποικοι θα ιδρύσουν την Αμφίπολη, αποκτώντας πρόσβαση στο Παγγαίο. Το 356 π.χ. ο Φίλιππος εκτόπισε τα θρακικά φύλα παγιώνοντας την κυριαρχία του στα μέρη εκεί. Τέλος με την παρακμή της Μακεδονικής κυριαρχίας τη σκυτάλη θα πάρει η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, από το 167 π.χ και μετά. Πηγή: Η ιστορία του Παγγαίου
 | |
|
Μονοπάτια/Κορυφές: Η ψηλότερη κορυφή του βουνού είναι το Μάτι με υψμ 1956μ. το Τρικόρφο (1939μ), το Αυγό ή Πιλάφ Τεπέ (1835μ), ο Βοσκός (1858μ), η Κουμπηλή (1723μ), το Τσεκούρι (1710μ), η Μαυροκορφή (1475μ).
Το Παγγαίο διατρέχει το εθνικό ορειβατικό μονοπάτι O4 περνώντας διαδοχικά από τη μονή Εικοσιφοίνισης, το Τρίκορφο την κοιλάδα του Ορφέα και το καταφύγιο Χατζηγεωργίου. Κατόπιν περνώντας και από το καταφύγιο Πεταλούδα θα καταλήξει στην Αυλή. Το Παγγαίο ονομάζεται και Πουρνάρ Νταγ. Η ψηλότερη κορυφή Μάτι λόγω της παρουσίας των κεραιών και εγκαταστάσεων δεν έχει ορειβατικό ενδιαφέρον.
Αναβάσεις προς τις κορυφές μπορούνε να γίνουνε από τα παρακάτω μονοπάτια:
- Αυλή - κατ. Πεταλούδα - Αυγό: Μέρος του Ο4 περνάει από το καταφύγιο Πεταλούδα και από εκεί μας οδηγεί στα αλπικά τμήματα του βουνού και το Αυγό. Η διαδρομή εδώ
- Μεσορόπη - Βοσκόβρυση - Αυγό: Διαμορφωμένο το 2006 από το δασαρχείο Καβάλας μας οδηγεί στο σπήλαιο της Βοσκόβρυσης ή στην κορυφή του Αυγού με έντονη την παρουσία του νερού. Καταγραφή 2010
- Πρώτη - Τρίκορφο - Αυγό: Ξεκινάμε από το καταφύγιο του ΕΟΣ Πρώτης για να συνεχίσει στην κοιλάδα του Τσεκουριού και αφού διασταυρωθεί με αυτό της Εικοσιφοίνισσας οδηγεί στο Τρίκορφο.
Πρώτη - Τρίκορφο - Τσεκούρι λόφος, κυκλική 2021
Πρώτη - Τρίκορφο 2023
Γεωλογικά στοιχεία
Περιοχές όπου εντοπίζουμε γρανίτη είναι βόρεια της Μεσορόπης, πάνω από το Ποδοχώρι, κοντά στο Οφρύνιο και στη χαράδρα της Νικήσανης.
Αναρριχητικές διαδρομές: Οι πρώτες διαδρομές στο Παγαίο θα ανοιχτούν τη δεκαετία του 1960 στη Β και ΒΑ ορθοπλαγιά του Τρίκορφου. Γεωργιάδης, Νάστος, Γουναρίδης, Μπουντόλας, Σπανούδης, Αρζουμανιάν είναι οι πρώτοι διδάξαντες στο βουνό. Σημαντικές διαδρομές τη δεκαετία του 1980 είναι οι Κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας, 150μ V, ο Άσωτος V 150μ, ο Πύργος και άλλες. Τη δεκαετία του 1980 πολλές διαδρομές άνοιξαν οι Παπαποστόλου, Τσιλιογιώργης, Θεοδώρου, Βασιλακάκης. Βουνίσιες χειμερινές είναι το Εγκεφαλικό, Παπατρέχας, Αλπίσια, ενώ σύγχρονες διαδρομές αυξημένης δυσκολίας είναι ο Πητερ-Παν VII 200μ και τα Δίεδρα του άσπρου βράχου VII, 200μ.
- Νικήσιανη - Λούκι Χατζηγεωργίου - κορυφές: Ξεκινάει πάνω από τη Νικήσιανη και εκμεταλλεύεται παλιό δασικό δρόμο που οδηγούσε στις Ασημότρυπες. Κατόπιν η ανάβαση γίνεται πιο επίπονη και απαιτητική μέσα σε λούκι που μας οδηγεί στα αλπικά και την κοιλάδα του Ορφέα.
- Νικήσιανη - Καταλύματα Δασαρχείου: Ονομάζεται Μαύρα Νερά, είναι σύντομο σε μήκος και χρόνο και μας οδηγεί στα εγκαταλελειμμένα κτίσματα του δασαρχείου.
- Κόψη Νικήσιανης: Πιο τεχνική ανάβαση για την κοιλάδα του Ορφέα.
- Μονή Εικοσιφοίνισσας - Τρίκορφο Ο4: Αρχικά ανηφορικό μονοπάτι. Περνάμε από το σπήλαιο της Ασκητότρυπας και στα 1600μ υψμ βγαίνουμε στo διάσελο του Τρίκορφου, συναντώντας το μονοπάτι που έρχεται από την Πρώτη. Περισσότερα εδώ.
Γεωλογικά στοιχεία
Το Παγγαίο ανήκει στη γεωτεκτονική μάζα Ρίλα-Ροδόπης. Κυριαρχούν τα μεταμορφωμένα πετρώματα με το μάρμαρο να κατέχει τη μερίδα του λέοντος. Συναντάται κυρίως στο κεντρικό και δυτικό τμήμα του Παγγαίου καθώς και στα ανώτερα υψόμετρα του βουνού. Άλλα μεταμορφωμένα πετρώματα είναι ο σχιστόλιθος και ο γνεύσιος με μεγαλύτερη συγκέντρωση στο ΝΑ τμήμα. Επίσης υπάρχουν πλουτωνικές μάζες (γρανίτης) στο υπόβαθρο που σε κάποια σημεία βγαίνουν στην επιφάνεια.
 |
| Φώτο Μ.Βαξεβανόπουλος |
Τα μεταμορφωμένα πετρώματα χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες ξεκινώντας από την παλαιότερη προς τη νεώτερη (κατά Χατζηπαναγή, 1991)
- Ενότητα γνεύσιων σχιστόλιθων με πάχος άνω των 1000 μέτρων (στο ΝΑ τμήμα του βουνού)
- Ενότητα λιθολογικών εναλλαγών πάχους 600μ.
- Ανώτερη ενότητα μαρμάρων πάχους περίπου 500μ με εμφάνιση στην περιοχή των κορυφών κυρίως στο κεντρικό και ΒΔ τμήμα του.
Σπήλαια
Το Παγγαίο φιλοξενεί κάποια οριζόντια και κατακόρυφα σπήλαια. Ιδιαίτερα όμορφο και ιστορικής σημασίας είναι αυτό της Ασκητότρυπας που βρίσκεται πάνω από το μοναστήρι της Εικοσιφοίνισσας σε υψόμετρο 1150μ. Χαρακτηριστικό του οι αναρίθμητες επιγραφές στα τοιχώματα του σπηλαίου. Σημαντικό σπήλαιο με παρουσία νερού είναι το υπόγειο ποτάμι της Βοσκόβρυσης (Τσομπάν-σουί) πάνω από τη Μεσορόπη στα 1250μ. Το μήκος του είναι 120 μέτρα, παρουσιάζει όμορφο διάκοσμο καταλήγοντας σε λίμνη. Στη Γαλυψώ υπάρχει η Αρκουδοσπηλιά με εντυπωσιακούς θαλάμους και μεγάλες ποσότητες γουανό. Αρκετά κοντά βρίσκονται τα Δισσάκια, με πρόσβαση από την παλιά Μεσολακκιά. Σπηλαιοβάραθρο υπάρχει και στο Ακροβούνι. Στο αλπικό τμήμα του βουνού στα 1650μ. πάνω από την Πρώτη, συναντάμε το βάραθρο της Χιονίστρας, ενώ άλλο ένα εντοπίζεται κοντά στους Αντιφίλιππους.
- Δισσάκια
- Δερβένι
Μεταλλευτική δραστηριότητα / Ορυχεία
Το πλούσιο υπέδαφος του Παγγαίου ήτανε σοβαρό κίνητρο για την επικράτηση και την κυριαρχία στην περιοχή. Το Παγγαίο αποκτά την ιδιότητα ως χρυσοφόρον από την εποχή του Ομήρου (8ος αιώνας π.χ.) στην αναφορά του για το Θράκα βασιλιά Ρήσο. Ιστορικοί όπως ο Στράβων και ο Πλίνιος αναφέρουν το Φοίνικα βασιλιά Κάδμο ως αυτόν που ανακάλυψε τη μεταλλοφορία του χρυσού στο Παγγαίο. Το 680 π.χ. οι Θάσιοι θα αντιμετωπίσουν τα θρακικά φύλα και θα αποκτήσουν μία περιοχή στα νότια, ελέγχοντας τα μεταλλεύματα.
Το 555 π.χ. ο Αθηναίος Πεισίστρατος θα νοικιάσει μεταλλεία απ'τους Θράκες. Κατά διαστήματα θα τα εκμεταλλευτούν οι Πέρσες, θρακικά φύλα όπως οι Πίερες, οι Οδόμαντοι και οι ορεσίβιοι Σάτρες. Από τα μέρη θα περάσουν και οι Αθηναίοι, ενώ εκτεταμένη χρήση θα γίνει από τη δυναστεία των μακεδόνων βασιλέων και κυρίως από το Φίλιππο. Κατόπιν θα περάσουν στα χέρια των Ρωμαίων. Χρήση θα γίνει και κατά το Βυζάντιο και τέλος από τους Οθωμανούς με εξόρυξη κυρίως άργυρου, μόλυβδου και σιδήρου. Σύγχρονες στοές γίνανε τις δεκαετίες 1960 και 1970 πάνω από τη Νικήσιανη.
Περιοχές με μεταλλευτική δραστηριότητα βρίσκονται κάτω από το Αυγό και το Τρίκορφο, στη θέση Ασημότρυπες, στη Μαυροκορφή, στο Οφρύνιο και στον Πλατανότοπο μεταξύ άλλων. Στην υπόγεια εκμετάλλευση, οι αρχαίες στοές έχουνε μικρή διατομή, οι εργάτες δούλευαν υπό αντίξοες συνθήκες σκυφτοί οι ξαπλωμένοι. Είναι συνήθως αιχμάλωτοι πολέμου, δουλεύουν ακατάπαυστα, αλυσοδεμένοι και φρουρούμενοι. Ακολουθούσανε τις μεταλλοφόρες φλέβες και χρησιμοποιούσαν φωτιές για να θερμάνουν το πέτρωμα δημιουργώντας αποπνικτική και επικίνδυνη ατμόσφαιρα. Αρχικά οι εργασίες γίνονταν με λίθινα σφυριά και στην πορεία μεταλλικά εργαλεία και από τα τέλη του 17ου αιώνα με εκρηκτικά. Σημαντική πηγή η διδακτορική διατριβή του γεωλόγου MSc Μ. Βαξεβανόπουλου σχετικά με τη μελέτη της αρχαίας μεταλλευτικής δραστηριότητας στο Παγγαίο. Σχετικά με τις Ασημότρυπες πάνω από τη Νικήσιανη άρθρο εδώ
Φαράγγια / ρέματα
Το φαράγγι του Παγγαίου που ξεχωρίζει για την ομορφιά του είναι αυτό της Μεσορόπης. Προκύπτει από την ένωση δύο ρεμάτων (Άμμος και Καραμάν Ντερέ) στα 850 μέτρα υψμ. Περιλαμβάνει 15 καταρράκτες, αρκετές βάθρες και εξαιτίας της παρουσίας του γρανίτη έχει σεβαστή επιφανειακή απορροή. Σημαντική χαράδρα είναι και αυτή πάνω από τη Νικήσιανη που περικλείει τα ρέματα Καζάν Ντερε, Ντερέκι, καθώς και άλλα δευτερεύοντα. Άλλα μικρότερα υπάρχουν πάνω από τη Μουσθένη με το όνομα Καστανιές, ο Τρανός λάκος που καταλήγει στο Παλαιοχώρι, το ρέμα της Ανάληψης και ο Στραβόλακος πάνω από την Πρώτη, το ρέμα Χατζηβαγγέλη στον Πλατανότοπο και το Σωληναρούδι στο Ροδολίβος.
Αναρριχητικές διαδρομές: Οι πρώτες διαδρομές στο Παγαίο θα ανοιχτούν τη δεκαετία του 1960 στη Β και ΒΑ ορθοπλαγιά του Τρίκορφου. Γεωργιάδης, Νάστος, Γουναρίδης, Μπουντόλας, Σπανούδης, Αρζουμανιάν είναι οι πρώτοι διδάξαντες στο βουνό. Σημαντικές διαδρομές τη δεκαετία του 1980 είναι οι Κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας, 150μ V, ο Άσωτος V 150μ, ο Πύργος και άλλες. Τη δεκαετία του 1980 πολλές διαδρομές άνοιξαν οι Παπαποστόλου, Τσιλιογιώργης, Θεοδώρου, Βασιλακάκης. Βουνίσιες χειμερινές είναι το Εγκεφαλικό, Παπατρέχας, Αλπίσια, ενώ σύγχρονες διαδρομές αυξημένης δυσκολίας είναι ο Πητερ-Παν VII 200μ και τα Δίεδρα του άσπρου βράχου VII, 200μ.
Περισσότερα στις παρακάτω σελίδες:
Παγγαίο-Τρίκορφο, Routes
Αναρρίχηση στο Παγγαίο, ΕΟΣΚ
 |
| Μάτι |
 |
| Αυγό |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου