Google+

Σάββατο 24 Αυγούστου 2019

Alfred Philippson, ένας ακούραστος εξερευνητής και επιστήμονας

Ο Alfred Philippson υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους γνώστες της Ελλάδος στην καμπή του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε το 1864 και από το 1882 σπούδασε γεωγραφία, γεωλογία, ορυκτολογία και εθνική οικονομία στη Βόννη και τη Λειψία. Στη νεαρή ηλικία του υπήρξε ένας από τους παραγωγικότερους γεωμορφολόγους, ενώ πραγματοποίησε πολλά ταξίδια εξερευνώντας την ελληνική ενδοχώρα. Το 1912 το πανεπιστήμιο Αθηνών του απένειμε τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα και η αρχαιολογική Εταιρία Αθηνών τον ανακήρυξε επίτιμο μέλος της. Το 1934 θα βραβευτεί από την ακαδημία Αθηνών για τη σπουδαιότητα των ερευνών του "στη γνώση της γεωγραφίας και γεωλογίας των Ελληνικών περιοχών". Θα είναι και το τελευταίο ταξίδι του στην Ελλάδα. Το 1938 οι Γερμανικές αρχές του αφαίρεσαν το διαβατήριο και δεν ήτανε δυνατόν να φύγει από τη Γερμανία.Το 1942, μετά από μία δύσκολη περίοδο στη ναζιστική Γερμανία, ξεκινάει τη συγγραφή των αναμνήσεων της ζωής του.



Ήδη είχε επισκεφτεί την Πελοπόννησο όπου την εξερεύνησε για ένα ολόκληρο χρόνο, όταν αποφασίζει να εξερευνήσει και την τότε βόρειο Ελλάδα. Έτσι το 1893 το ταξίδι του που πραγματοποιήθηκε σε Θεσσαλία και Ήπειρο διήρκεσε 104 ημέρες γνωρίζοντας και αυτό το κομμάτι. Το 1897 εξέδωσε το βιβλίο σχετικά με το ταξίδι του, ένα από τα σημαντικότερα βιβλία της εποχής για εκείνα τα μέρη. Ο Philippson περπάτησε σε περιοχές, που είτε μόλις είχαν ενσωματωθεί στο ελληνικό κράτος (Θεσσαλία και μικρό τμήμα της Ηπείρου), είτε παρέμειναν ακόμη υπό τουρκική κατοχή. Σε συνθήκες πολύ δύσκολες επισκέφτηκε σχεδόν κάθε γωνιά της ορεινής Θεσσαλίας και ολόκληρης της Ηπείρου, τις οποίες εξερεύνησε και μελέτησε με εξαιρετική σχολαστικότητα. Το ταξίδι άρχισε στις 17 Μαρτίου 1893 από την Αθήνα, έχοντας ως μεταφορικό μέσο άλογο και αγωγιάτη Αρκάδα, και τελείωσε στις 29 Ιουνίου του ίδιου έτους με την επιστροφή του σιδηροδρομικώς από το Αίγιο. Δηλαδή, μέσα σε 104 ημέρες κατάφερε να ταξιδέψει στα πιο δυσπρόσιτα (και χιονισμένα αρκετά από αυτά) μέρη της Ελλάδος και να μελετήσει τις σχεδόν άγνωστες επιστημονικά περιοχές της Θεσσαλίας και της Ηπείρου, αλλά και μέρους της Στερεάς. Είχε ακόμα να περάσει τα ελληνοτουρκικά σύνορα και να αντιμετωπίσει απίθανες γραφειοκρατικές δυσκολίες..Στα απομνημονεύματα του λέει ότι δε μετάνιωσε ποτέ που επέλεξε την όμορφη Ελλάδα ως την πρώτη και πλέον σημαίνουσα περιοχή για επιστημονική έρευνα.Διέτρεξε τα βουνά της Όθρυος, των Αγράφων, των Χασίων, του Ζυγού και της Πίνδου, πραγματοποιώντας πολλές διαδρομές σ αυτά. Οι παραπάνω περιοχές χαρακτηρίζονται από γεωλογικής απόψεως ως terra incognita από τον ίδιο. Τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά του κατέγραφε λεπτομερώς στο εν λόγω έργο. Ήτανε εξοπλισμένος με κατάλληλα όργανα μέτρησης συντεταγμώνων, θερμοκρασίας, υψομέτρου, ώρας, υγρασίας, φωτογραφική μηχανή και χαρτογραφικό εξοπλισμό. Συνεπώς δεν πρόκειται για έναν ευκαιριακό ταξιδευτή χωρίς στόχο και θεωρητική κατάρτηση. 


Ο Άλφρεντ Φίλιπσον (δεύτερος από αριστερά) μαζί με τον αγωγιάτη Αγγελή Κοσμόπουλο (αριστερά) τον γεωλόγο Richard Lepsius και τον Δημήτριο Κοσμόπουλο στην Πελοπόννησο τον Ιούλιο του 1889
Απ΄ότι λέει και ο ίδιος "Το ταξίδι σε Θεσσαλία και Ήπειρο θα ολοκλήρωνε τις μελέτες μου στην Ελλάδα. Πάνω απ΄όλα με κέντριζε το ενδιαφέρον να εξερευνήσω την τοπογραφικά, μορφολογικά και γεωλογικά τη σχεδόν άγνωστη οροσειρά της Πίνδου. Το ταξίδι αυτό ήτανε η δυσκολότερη και με τις περισσότερες ελλείψεις και η πλέον επικίνδυνη εξερεύνηση που είχα κάνει.. Σ΄αυτά τα αφιλόξενα βουνά οι δρόμοι ήταν άθλιοι και απουσίαζε κάθε χρήσιμος χάρτης. Στα παραπάνω προστέθηκε και το γεγονός ότι η άνοιξη την περίοδο εκείνη ήρθε πολύ αργά και υπέφερα λόγω του κρύου, της βροχής και του χιονιού. Επίσης την εποχή εκείνη κυριαρχούσαν ακόμα συμμορίες ληστών και από εκεί εξορμούσαν για να ληστέψουν τις εύφορες περιοχές. Για το λόγο αυτό φρόντισα να εφοδιαστώ με ιδιαίτερες συστατικές επιστολές, ενώ η ελληνική κυβέρνηση με υποχρέωσε να ταξιδεύω πάντα με τη συνοδεία στρατιωτών.
στο γραφείο του στη Βόννη
Βασικό χαρακτηριστικό του Philippson είναι η εξαιρετική αφηγηματική και περιγραφική του ικανότητα, που αποτυπώνεται στο έργο του. Με ξεχωριστή πυκνότητα λόγου συνδέει όλες τις διαφορετικές πληροφορίες και παρατηρήσεις του (γεωλογικές, βοτανολογικές, ιστορικές και κοινωνιολογικές) και επιλέγοντας τις κατάλληλες λέξεις και φράσεις κάνει την περιγραφή του εντυπωσιακά παραστατική. Αυτή ακολουθεί την πορεία του ερευνητή με τη μορφή ημερολογίου. Οι μετρήσεις του, οι περιγραφές του και οι κρίσεις του επιβεβαιώνονται με μικρές διαφοροποιήσεις από τις σύγχρονες ισχύουσες επιστημονικές θεωρίες και απόψεις! Έχει προχωρημένες γνώσεις βοτανικής και φυσιογνωσίας, ώστε να είναι σε θέση να περιγράψει είδη θάμνων και φυτών με την ακριβή επιστημονική ονομασία της εποχής του. Το ίδιο συμβαίνει και με την κατάρτισή του στις επιστήμες της γεωγραφίας και τοπογραφίας. 

Στη διάρκεια του ταξιδιού του στη Θεσσαλία και στην Ήπειρο, κοιμήθηκε σε χάνια σκοτεινά, υποβλήθηκε σε ανακρίσεις ομηρικές από ανθρώπους που σπάνια έβλεπαν ξένους στα μέρη τους, είδε ζαρκάδια κι αγριογούρουνα που αφθονούσαν στα τότε παρθένα δάση, έζησε ρομαντικές στιγμές απόλυτης μοναξιάς σκιτσάροντας τις κορυφογραμμές του Ολύμπου, όπως αναδύονταν σαν νησιά ανάμεσα στα σύννεφα, ενημερώθηκε για το τι συμβαίνει στον κόσμο βρίσκοντας εφημερίδες οχτώ ημερών που μόλις είχαν έρθει σ' αυτά τα απομακρυσμένα μέρη, κοιμήθηκε σε κατοικίες χωρικών με χωμάτινα δάπεδα δίπλα στα ζώα που αποτελούσαν μέλη της οικογένειας, αντιμετώπισε μαρτιάτικες καταιγιστικές χιονοπτώσεις μέσα σε χαράδρες, καθώς η άνοιξη αργούσε να έρθει και το χιόνι δέσποζε στις κορυφογραμμές, υποκλίθηκε μπροστά στην τρομερή ολιγάρκεια, η οποία επέτρεψε την επιβίωση της φυλής μας, και στο φιλόξενο πνεύμα των αγροίκων κατοίκων της υπαίθρου. Καθώς μπαινόβγαινε ανάμεσα στα πρόσφατα αυθαίρετα χαραγμένα ελληνοτουρκικά σύνορα, έπρεπε να λύσει ζητήματα γραφειοκρατικά σε συνθήκες πρωτόγονες, αλλά ταυτόχρονα είχε την ευτυχία να αντικρίζει λιβάδια ολόκληρα από άγριες βιολέτες και κίτρινα χρυσάνθεμα, που άνθιζαν σε υψόμετρο χιλίων τετρακοσίων μέτρων.
Παρά το πέρασμα εκατόν δεκαεφτά ολόκληρων χρόνων απ' την πρώτη της έκδοση, η εργασία αυτή παραμένει αξεπέραστη και όλες οι νεότερες έρευνες και μελέτες που πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή βασίστηκαν πάνω της. Για τη μεταφορά του έργου στα ελληνικά απαιτήθηκε κοπιαστική και χρονοβόρα εργασία επιστημόνων και φιλολόγων, Ελλήνων και Γερμανών, οι επιμελητές της έκδοσης δούλεψαν σκληρά ώστε να ταυτοποιηθούν ονόματα οικισμών που έχουν σβήσει πια απ' την προφορική και γραπτή παράδοση, χρειάστηκε να ανατρέξουν σε σπάνιες και δυσεύρετες πηγές από την εποχή της τουρκοκρατίας, του Βυζαντίου, ακόμα κι από την αρχαιότητα, ώστε να διευκολύνουν τον αναγνώστη να σχηματίσει μια πλήρη αντίληψη αυτής της υπέροχης μεριάς της χώρας μας. Πρόκειται για ένα βιβλίο-μνημείο αληθινό για τον χώρο που τέμνεται οριζόντια και κάθετα από τις οροσειρές της Πίνδου

Η διαδρομή των 104 ημερών:

Ι. ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΑΘΗΝΑ ΠΡΟΣ ΛΑΜΙΑ

1. Αθήνα-Θήβα, μέσω Φυλής, Παρνασσού και Κρώρων
2. Από την Σκριπού, στην λίμνη Κωπαΐδα, μέσω Δαδιού στην Λαμία


II. Η ΟΡΟΣΕΙΡΑ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ
Περιγραφές ή πραγματοποιημένα δρομολόγια στην περιοχή της Όθρυος
1. Λαμία
2. Από Λαμία μέσω Λιμογαρδίου και Γκούρας προς Αλμυρό
3. Από τον Αλμυρό μέσω Βρύναινας - Μύλων - Εχίνου - Στυλίδας στην Λαμία
4. Από την Λαμία μέσω Δομοκού στα Φάρσαλα
5. Από τα Φάρσαλα μέσω της Κάτω Αγόριανης - Δερελί - πέρασμα Μοχλούκας στην Βαρυμπόμη, στην κοιλάδα του Σπερχειού
Περίληψη σχετικά με την οροσειρά της Όθρυος
1. Στρωματογραφία
2. Ορεογραφία και Τεκτονική
3. Χλωρίδα, Καλλιέργειες και Πληθυσμός

III. Η ΟΡΟΣΕΙΡΑ ΤΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ
Περιγραφόμενες ή πραγματοποιημένες διαδρομές στην οροσειρά των Ανατολικών Αγράφων
1. Βαρυμπόπη [Μακρακώμη] - Ροβολιάρι - Ρεντίνα - Λουτρά Σμοκόβου
2. Ρεντίνα - Φουρνά - Σπινάσα [Νεράιδα] - Μεγάλη Κερασιά - Ρούσο - Καρδίτσα
3. Καρδίτσα - Φανάρι - Βουνέσι [Μορφοβούνι] - Μουζάκι - Πόρτα [Πύλη]- Τρίκαλα

IV. ΤΑ ΟΡΗ ΤΩΝ ΤΡΙΚΑΛΩΝ. ΤΑ ΧΑΣΙΑ
Περιγραφές ή αποτυπώσεις ταξιδιωτικών οδών στα Χάσια και στα Όρη των Τρικάλων
1. Τρίκαλα
2. Τρίκαλα - Ζαβλάνια [Παλαιόπυργος] - Λιόπρασο - Νέα Σμόλια [Κουμαριά] - Συνοριακό φυλάκιο Βροντισμένης - Σ.Φ. Φλάμπουρο - Νέα Σμόλια - Σπαθάδες - Σκλάταινα [Ρίζωμα] - Ράξα - Τρίκαλα
3. Τρίκαλα - Βοϊβόδα [Βασιλική] - Καλαμπάκα. Τα Μετέωρα
4. Καλαμπάκα - Φλαμπουρέσι - Γερακάρι - Μαυρέλι
5. Μαυρέλι - Σίνου Κερασιά [Κερασούλα] - Ασπροκκλησιά - Βελεμίστι [Αγιόφυλλο]
6. Βελεμίστι [Αγιόφυλλο] - Οστροβός [Αγναντιά] - Χάνι Μουργκάνι - Καλαμπάκα

Περίληψη σχετικά με τα βουνά των Τρικάλων και τα Χάσια
1. Στρωματογραφία
2. Τεκτονική και Ορεογραφία
3. Βλάστηση, Καλλιέργειες και Πληθυσμός

V. Η ΔΙΕΛΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΖΥΓΟΥ (ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ - ΙΩΑΝΝΙΝΑ)
Περιγραφόμενα ή και πραγματοποιηθέντα δρομολόγια στην Πίνδο - Περιγραφές χωρίς δρομολόγια
1. Καλαμπάκα - Μαλακάσι
2. Μαλακάσι - Ζυγός - Μέτσοβο
3. Μέτσοβο - Χάνι Μπαλντούμα - Ιωάννινα

VI. ΗΠΕΙΡΟΣ
Περιγραφόμενα ή πραγματοποιηθέντα δρομολόγια στην Ήπειρο (Ανατολικά έως τον ποταμό της Άρτας και το Μέτσοβο, βόρεια έως τον Αώο)
Α. Ιωάννινα. Περιήγηση της Δυτικής Ηπείρου
1. Ιωάννινα
2. Ιωάννινα - Ζαροβίνα [Λιβάδι] - Γαρδικάκι - Δέλβινο - Άγιοι Σαράντα
3. Άγιοι Σαράντα - Μουρζί - Σαγιάδα - Φιλιάτες - Παραμυθιά
4. Παραμυθιά - Ιωάννινα

Β. Νότια Ήπειρος
1. Ιωάννινα - Κοντοβράκι [Δαφνούλα] - Συρράκο, επιστροφή στο Κοντοβράκι, Κουτσουλιό [Κουτσελιό]
2. Χάνι Κουτσουλιό - Χάνι Μπιζανίου. Δρόμος προς Φιλιππιάδα. Από την Φιλιππιάδα στην Άρτα

Σύνοψη για την Ήπειρο
1. Στρωματογραφία
2. Τεκτονική και Ορεογραφία
3. Κλίμα, Βλάστηση, Καλλιέργειες και Πληθυσμός

ΥΠ. Η ΘΕΣΣΑΛΙΚΗ - ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΠΙΝΔΟΣ
1. Άρτα
2. Άρτα - Καλεντίνη - Μηλιανά - Γέφυρα Κοράκου - Λιάσκοβο [Πετρωτό]
3. Λιάσκοβο [Πετρωτό] - Κνίσοβο [Αργιθέα] - Μουζάκι
4. Μουζάκι - Σερμενίκο [Φυλακτή] - Πετρίλο - Λιάσκοβο [Πετρωτό]
5. Λιάσκοβο [Πετρωτό]- Μολεντσικό [Καλή Κώμη] - Βιτσίστα [Μεσοχώρα] 
6. Βιτσίστα [Μεσοχώρα] - κορυφή Αυγό - Πύρρα
7. Πύρρα - Περτούλι - Αΐβάν [Αηδόνα] - Βλαχοκαστανιά [Καστανιά]
8. Βλαχοκαστανιά - Κρανιά - Δραγοβίστι [Πολυθέα]
9. Δραγοβίστι [Πολυθέα] - Χαλίκι - Καλαρρύτες
10. Καλαρρύτες - Ματσούκι - Πράμαντα
11. Πράμαντα - Γαρδίκι - Γρεβενά [Νεράιδα] - Θεοδώριανα - Βουργαρέλι
12. Βουργαρέλι - Σχωρέτσιανα [Καταρράκτης] - Όρος Καστρί
13. Σχωρέτσιανα [Καταρράκτης] - Κρυονέρι - Άρτα

VIII. Η ΑΙΤΩΛΙΚΗ ΠΙΝΔΟΣ
1. Άρτα - Πατιόπουλον (Σύντεκνο) - Πηγάδια - Γρανίτσα
2. Γρανίτσα - Μοναστηράκι - Άγραφα
3. Άγραφα - Μιρύσι [Μιρύκη] - Στένωμα - Καρπενήσι

IX. ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ ΣΤΗΝ ΒΙΤΡΙΝΙΤΣΑ ΣΤΟΝ ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΟ ΚΟΛΠΟ
1. Καρπενήσι - Γαρδίκι - Αρτοτίνα
2. Αρτοτίνα - Λιδωρίκι - Βι



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου