Άνω Χαλκιόπουλο - Πυροφυλάκιο - σπήλαιο Άγιου Ανδρέα, όρος Καλάνα

 Το όρος Καλάνα αποτελεί τη νοτιότερη απόληξη της οροσειράς του Βάλτου και ανήκει στο βόρειο άκρο του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Ο ασβεστολιθικός όγκος του υψώνεται απότομα μέχρι τα 1520μ. όπου βρίσκεται και η ψηλότερη κορυφή. Προσφέρει εξαιρετική θέα στη λίμνη Κρεμαστών, η οποία οριοθετεί τους νομούς Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτανίας. Η μακροσκελής κορυφογραμμή του προσφέρει χορταστική διάσχιση από τον Εμπεσό στο άνω Χαλκιόπουλο ή αντίστροφα. Εκατέρωθεν του ορεινού όγκου κυλάνε στα δυτικά ο Ίναχος ποταμός και στα ανατολικά ο Αχελώος.

Μία προσέγγιση προς το βουνό μπορεί να γίνει από το άνω Χαλκιόπουλο προς χαρακτηριστικό πυροφυλάκιο στα 1140μ που δίνει εξαιρετική θέα στη λίμνη των Κρεμαστών. Η λίμνη κατασκευάστηκε το 1964 από τη ΔΕΗ και είναι ο μεγαλύτερος τεχνητός ταμιευτήρας της Ελλάδας. Το φράγμα έγινε στη θέση "Πήδημα Κατσαντώνη" στη συμβολή Αχελώου, Αγραφιώτη και Ταυρωπού. Λίγο πριν το Πυροφυλάκιο ξεκινάνε μονοπάτια προς την κορυφογραμμή ή προς το σπήλαιο-ασκηταριό του άγιου Ανδρέα που ασκήτεψε εκεί για αρκετά χρόνια. Το μονοπάτι για το σπήλαιο κινείται σε εντυπωσιακό ζωνάρι με αρκετά μέτρα ορθοπλαγιάς πλάι του. Η διαδρομή έγινε με Green Oliver και το ίχνος της εδώ.

Βάραθρο Στερνό, μεγάλα Όντρια

 Το σπήλαιο βρίσκεται στα μεγάλα Όντρια στα 1300μ. υψόμετρο. Πρόκειται για βάραθρο 6 μέτρων. Η είσοδος βρίσκεται σε ένα λιβάδι, χωρίς βλάστηση και ήτανε γεμάτη βλάστηση. Η διατομή της εισόδου είναι μισό επί ένα μέτρο. Λίγο πιο κάτω από την είσοδο προστέθηκε διπλό βιομηχανικό βίσμα. Στο εσωτερικό του υπάρχει μικρός κατηφορικός θάλαμος με καταπτώσεις. Στο τέλος στα δεξιά υπάρχει θαλαμίσκος με κάποιο διάκοσμο και οστά. Βρέθηκαν επίσης δύο σαλαμάνδρες, αράχνες. Λίγα κοράλια επίσης στον κυρίως θάλαμο. Η εξερεύνηση έγινε από μέλη της σπηλαιολογίας Θεσσαλονίκης Πρωτέας στα γυρίσματα του τέταρτου κύκλου της εκπομπής Άγρια Ελλάδα. Το φωτογραφικό υλικό είναι από του Ζάχαρη Άρη και Παπαδόπουλο Κώστα.

Άποψη της εισόδου

Σπήλαιο Βλάχου (Κωστάκη), μεγάλα Όντρια

 Το σπήλαιο βρίσκεται στα μεγάλα Όντρια σε ένα τερέν γεμάτο δολίνες στα 1530μ υψόμετρο. Τα Όντρια είναι στην ουσία μία προέκταση του όρους Βόιο προς τα ανατολικά. Χωρίζονται σε μικρά και μεγάλα με το ρέμα Γαλέσοβο να είναι το φυσικό σύνορό τους. Η σπηλιά του Βλάχου ή Κωστάκη είναι οριζόντια με μήκος 130 μέτρα περίπου και τη συνοδεύει μία ιστορία παράδοσης και μύθου. Κάποτε ο Κωστάκης ανέβαινε με τα ζωντανά του κάθε καλοκαίρι στα Όντρια. Αν και είχε πολλά ζώα ήταν παραδόπιστος και έκλεβε τους άλλους βλάχους. Αυτοί τον κυνήγησαν αλλά τους ξέφυγε. Έτσι συνεννοήθηκαν να σφάξουν ένα ζώο και να τον προσκαλέσουν πριν το γάμο του.  Αυτός πείστηκε και οι βλάχοι τον αποτελείωσαν, ρίχνοντας το σώμα του στη σπηλιά που πήρε το όνομά του.

Σχετικά με το σπήλαιο, η είσοδος του βρίσκεται στην άκρη δολίνης, από τις πολλές που βρίσκονται διάσπαρτες στα Όντρια. Είναι βαραθρώδους διατομής και εισέρχεται κανείς μετά από αντιστήριξη. Κατόπιν περπατάμε για μερικά μέτρα σε κατηφορικό διάδρομο και σύντομα συναντάμε ξύλινη σκάλα που μας βοηθάει να κατεβούμε δύο απότομα μέτρα με αρκετή προσοχή. Ακολουθεί στενή διάκλαση με κοράλια στα τοιχώματα και ύψος οροφής στα 15 μέτρα. Στο τέλος αυτής υπάρχει όμορφος διάκοσμος και το σπήλαιο κάνει δύο απανωτές στροφές. Μετά και από τη 2η στροφή του αγωγού υπάρχει όμορφη αψίδα με διάκοσμο στην οροφή. Πλούσιος λιθωματικός διάκοσμος κατά σημεία με αρκετά γκουρ στο δάπεδο μαρτυράνε την έντονη παρουσία νερού κάποτε. Στο τέλος του σπηλαίου συναντάμε ανηφορική συνέχεια που χρειάζεται σκαρφάλωμα, ωστόσο σταματάει μετά από μερικά μέτρα. Εντύπωση προκαλεί ότι είναι ιδιαίτερα λασπωμένη που δείχνει σα να εισχωρεί νερό από εκεί. Γενικά το σπήλαιο είναι στεγνό και παρουσιάζει τη μορφολογία αγωγού που διαβρώθηκε από το νερό. Η εξερεύνηση έγινε τον Ιούλιο του 2024 από μέλη του Πρωτέα, στα πλαίσια γυρισμάτων της εκπομπής Άγρια Ελλάδα. Αρκετές πληροφορίες για το σπήλαιο, τις παραδόσεις του και την ιστορία της περιοχής μπορεί να βρει κανείς και στο βιβλίο του Άρη Μπακαίμη "Τα Όντρια το βουνό μας".

Τρύπα Μιχάλη, Βέρμιο

 Πρόκειται για γνωστό σπήλαιο στο όρος Βέρμιο. Έχει βάθος 145 μέτρα και πρόκειται για το 2ο βαθύτερο βάραθρο της Μακεδονίας. Αρχικά φαίνεται ότι κατέβηκαν Ιταλοί σπηλαιολόγοι το 1988 για να ακολουθήσουν Γάλλοι το 1997. Το βάθος του μετρήθηκε από τους Γάλλους στα 195 μέτρα. Το 2014 έγινε αποστολή του Πρωτέα, όπου με σύγχρονα μέσα (distoX) το υπολογίσανε στα 145 μέτρα. Το 2021 τέσσερα μέλη του συλλόγου πραγματοποίησαν επανάληψη της κατάβασης προσθέτοντας κάποια βύσματα και φωτογραφίζοντας εκ νέου το βάραθρο. Διανοίγεται σε ασβεστόλιθο ενώ αρκετά πουλιά βρίσκουν καταφύγιο εντός του. Η πρόσβαση είναι εύκολη και γίνεται μέσω χωματόδρομου από το Σέλι και κατόπιν σε σηματοδοτημένο μονοπάτι διάρκειας 15 λεπτών. Σχετικά με την ονομασία του βαράθρου λέγεται ότι ο Μιχάλης έπεσε μέσα με τα πρόβατα του και βρέθηκε στον κάμπο της Βέροιας, στην περιοχή Σαραντόβρυσες.Λεπτομέριες της αποστολής του 2014 εδώ.

Σχετικά με τη μορφολογία του σπηλαίου θα μπορούσαμε να το χωρίσουμε σε τρία τμήματα. Αρχικά στο 1ο κομμάτι συναντάμε βάραθρο βάθους 50 μέτρων με το φως να εισχωρεί μέχρι μεγάλο πατάρι. Το κομμάτι αυτό φωτίζεται αρκετά καλά λόγω του μεγάλου ανοίγματος της εισόδου. Στο πατάρι υπάρχει μεγάλη ποσότητα χώματος, κλαδιών, λάσπης και περιττωμάτων από τα πουλιά που βρίσκουν καταφύγιο στο σπήλαιο. 

Νεραϊδοσπηλιά, Παρνασσός

Πρόκειται για ένα αρκετά ιδιαίτερο και όμορφο οριζόντιο σπήλαιο στις ανατολικές απολήξεις του Παρνασσού. Για την πρόσβαση θα χρειαστεί πεζοπορία, ενώ προς το τέλος η διαδρομή γίνεται πιο βράχινη, όπου και τραβερσάρει σε ζωνάρι για να μας οδηγήσει σε μία άγρια γωνιά του βουνού. Το σπήλαιο παρουσιάζει εντυπωσιακές κλιμακωτές λίμνες υπερχείλισης από τις οποίες κάποιες είναι άδειες και κάποιες πλημμυρισμένες με κρυστάλλινο νερό. Από τα μισά της διαδρομής και μετά το σπήλαιο αλλάζει μορφολογία. Υπάρχει στενό πέρασμα που οδηγεί σε διάδρομο με όμορφο διάκοσμο στα τοιχώματα. Μετά από λίγα ακόμα μέτρα η διαδρομή τερματίζει σε ένα καταστόλιστο θάλαμο που δείχνει να έχει ανηφορική συνέχεια. Το σπήλαιο επισκέφτηκαν μέλη του Πρωτέα στις 22/05/2022. Η διαδρομή και στο wikiloc.

Ο τελικός θάλαμος πριν τη μεγάλη λίμνη

Αγωγός Βαϊνάκι, Σπήλαιο Γρεβενών

Πρόκειται για διαμπερές σπήλαιο-αγωγό πάνω από το γεφύρι της Πορτίτσας, πολύ κοντά στο χωριό Σπήλαιο. Έχει μήκος 7 μέτρα και στη δυτική είσοδό του βλέπουμε απέναντι στον ίδιο ύψος αγωγό αγνώστου μήκους. Η ονομασία του προέρχεται από το βαρέλι που βάζανε κρασί και λεγότανε Βαϊνάς, λόγω της κυκλικής διατομής του. Οι γλυφές στα τοιχώματα από το Βαϊνάκι καθώς και η διατομή του αγωγού μαρτυρούν οτι κάποτε κυλούσε νερό εντός του ασβεστόλιθου, το οποίο με τον καιρό σμίλεψε. Έπειτα από τεκτονικές διεργασίες ο ασβεστολιθικός βράχος άνοιξε στα δύο αποκαλύπτοντας τον υπόγειο αγωγό και χωρίζοντας τον σε δύο μέρη. Το διαμπερές Βαινάκι δίνει ωραία θέα στη χαράδρα της Πορτίτσας. Τον αγωγό εντόπισαν και εξερεύνησαν μέλη του Πρωτέα στην εξερευνητική αποστολή που έγινε τoν Απρίλη του 2018.

Βαινάκι από απέναντι

η ανατολικη έξοδος στο βάθος