Μικρό σπήλαιο Πάχνης, Ξάνθη

 Στα απομονωμένα Πομακοχώρια της Ξάνθης βρίσκεται το μικρό σπήλαιο της Πάχνης. Συγκεκριμένα λίγο μετά το χωριό και πάνω στο δρόμο θα συναντήσουμε την είσοδο του σπηλαίου. Πρόκειται για τεχνικό σπήλαιο με περάσματα που χρειάζονται προσοχή. Αρχικά θα κατεβούμε με αντιστήριξη 2 μέτρα και κατόπιν θα βρούμε στενό πέρασμα. Μετά το πέρασμα εισερχόμαστε σε μεγάλο θάλαμο με πλούσια διάκοσμο. Συνεχίζουμε να κατηφορίζουμε και μετά από 2ο στενό και κατηφορικό πέρασμα μπαίνουμε σε θάλαμο με διατομή σαν υπόγειου φαραγγιού. Ο διάκοσμος συνεχίζει να εντυπωσιάζει με εναλλαγή καφέ και άσπρων σπηλαιοθεμάτων. Στο τέλος του διάδρομου υπάρχει κατάβαση 4 μέτρων που απαιτεί τη χρήση σχοινιού. Το σπήλαιο συνεχίζει σαν υπόγειο φαράγγι, ενώ σχηματίζει και άλλη κατεβασιά αμέσως μετά. Μέλη του Πρωτέα το εξερεύνησαν το Σεπτέμβρη του 2020.

Η κατηφορική και γεμάτη κατακριμνήσεις είσοδος

το στενό πέρασμα που ακολουθεί

όμορφος διάκοσμος αμέσως μετά

Κορυφή Χαϊντού, κεντρική Ροδόπη

Η οροσειρά Κούλας-Χαϊντού περιλαμβάνει ένα σύμπλεγμα κορυφών όπως αυτές του Γυφτρόκαστρου, της Διχάλας, του Ερύμανθου, της Χαϊντού και της Μαύρης Πέτρας, όλες στην κεντρική Ροδόπη. Από το δασικό χωριό Ερύμανθου μπορούμε να προσεγγίσουμε εύκολα αυτή της Χαϊντού με υψόμετρο 1617μ. Υπάρχει επαρκής σήμανση που μας οδηγεί εύκολα στην κορυφή μέσα σε όμορφο δάσος οξιάς. Από εκεί μπορούμε να ακολουθήσουμε τη ράχη και να βρεθούμε σε χαρακτηριστική διασταύρωση δρόμων. Συνεχίζοντας σε αγροτικό δρόμο καταλήγουμε και πάλι στο δασικό χωριό Ερύμανθου. Έχουμε ολοκληρώσει μία κυκλική διαδρομή 8 χιλιομέτρων.

Καταρράκτης Λειβαδίτη, κεντρική Ροδόπη

Ο εντυπωσιακός καταρράκτης ύψους 40 μέτρων ανήκει στο νομό Ξάνθης και είναι από τους ψηλότερους στη Μακεδονία και τη Θράκη. Έχει συνεχόμενη ροή και βρίσκεται στην κεντρική Ροδόπη. Συγκεκριμένα μετά το χωριό του Λειβαδίτη και πριν το δασικό χωριό του Ερύμανθου υπάρχει χωματόδρομος που μας πληροφορεί για την πρόσβαση σε αυτόν. Το μήκος του είναι 2,2 χιλιόμετρα και θα αναγκαστούμε να τον περπατήσουμε χωρίς αυτοκίνητο 4x4. Έπειτα φτάνουμε στην αρχή του μονοπατιού με χαρακτηριστικές ταμπέλες σε υψόμετρο 1150 μέτρων, όπου ξεκινάμε την κατάβαση για τη χαράδρα του Στραβορέματος. Η διαδρομή είναι μέσα σε δάσος οξιάς, ενώ συχνά υπάρχουν ενημερωτικές ταμπέλες για τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής. Μετά από 20 λεπτά υπάρχει σπιτάκι και παράκαμψη από το μονοπάτι που οδηγεί σε σημείο θέας προς έναν ακόμα όμορφο καταρράκτη. Η συνέχεια γίνεται στο διεθνές μονοπάτι Ε6 που έρχεται από το χωριό του Λειβαδίτη. Μετά από άλλα 20 λεπτά καθόδου συναντάμε εκκλησάκι και γέφυρα προκειμένου να περάσουμε το Στραβόρεμα και μετά από λίγα μέτρα αντικρίζουμε τον καταρράκτη του Λειβαδίτη. Η εύκολη διαδρομή είναι μήκους 1,7 χιλιομέτρων.
*Την περίοδο της καταγραφής (14/12/2019) είχαν προηγηθεί έντονες βροχοπτώσεις με αποτέλεσμα την υπερχείλιση του ρέματος που έκανε αδύνατη τη συνέχεια μετά το γεφυράκι..Η διαδρομή εδώ.

Εκκίνηση μονοπατιού

Κορυφή Γυφτόκαστρο, κεντρική Ροδόπη

Η κορυφή του Γυφτόκαστρου ανήκει στην κεντρική Ροδόπη και βρίσκεται πάνω στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, στο ευρύτερο σύμπλεγμα Κούλας-Χαϊντούς. Πρόκειται για την ψηλότερη κορυφή του νομού Ξάνθης με υψόμετρο 1828 μέτρα και τη δεύτερη της οροσειράς. Η ανάβαση μπορεί να ξεκινήσει από χωματόδρομο στο δασικό χωριό του Ερύμανθου ή από χαρακτηριστική διασταύρωση χωματόδρομων 2,7 χιλιόμετρα μετά. Αν ξεκινήσουμε από το δασικό χωριό θα περπατήσουμε αυτά τα χιλιόμετρα σε δασικό δρόμο. Όταν φτάσουμε στη διασταύρωση μπαίνουμε σε μονοπάτι με κόκκινη σήμανση. Για την πρώτη ώρα θα κινηθούμε σε δάσος πεύκης κερδίζοντας ελάχιστη υψομετρική. Κατόπιν θα βγούμε σε χωματόδρομο όπου θα συνεχίσουμε για άλλα 20 λεπτά. Σε μία ακόμα ένωση δασικών δρόμων εμείς θα μπούμε ξανά σε μονοπάτι και πλέον αρχίζουμε να κερδίζουμε υψομετρική σε ανηφορικό δάσος οξυάς. Από τα 1550 μέτρα υψμ και μετά κινούμαστε σε χαμηλή βλάστηση και αποκτάμε θέα στην ευρύτερη περιοχή της Ροδόπης και πλησιάζουμε στην κορυφή της Διχάλας στα 1700 μέτρα. Αφού την προσπεράσουμε θα τραβερσάρουμε και μετά από μικρή κατηφορική πορεία θα φτάσουμε σε μικρή καλύβα. Τέλος αφού χάσουμε λίγο ακόμα υψόμετρο θα βρεθούμε στη βάση της δασωμένης πλαγιάς που θα μας οδηγήσει στην κορυφή του Γυφτόκαστρου. Εκεί υπάρχει μικρή καλύβα και κεραία που εξυπηρετεί μετεωρολογικούς σκοπούς. Έχουμε εξαιρετική θέα στην οροσειρά της Ροδόπης, καθώς και στα βουνά της Μακεδονίας και Θράκης καθώς και στο Πιρίν. Η διαδρομή παρά τη μικρή υψομετρική διαφορά είναι σχετικά μεγάλη σε μήκος (15 χιλιόμετρα από τη διασταύρωση και 20 από το δασικό χωριό). Επιπλέον στοιχεία για τη διαδρομή εδώ.

εκκίνηση σε όμορφο δάσος

Σπήλαιο κύκλωπα Πολύφημου, Μαρώνεια, Ροδόπη

Το σπήλαιο βρίσκεται αρκετά κοντά στο χωριό της Μαρώνειας, στο όρος Ίσμαρος και διανοίγεται σε ασβεστόλιθους που φέρουν απολιθώματα (κυρίως νουμουλίτες). Ανήκει στην περιροδοπική ζώνη. Έχει συνολικό μήκος διαδρόμων 2000μ. Γενικά παρουσιάζει εντυπωσιακό διάκοσμο και πέρα από μεγάλους σταλακτίτες, σταλαγμίτες, κολώνες, κουρτίνες, κοράλια, έχει και ιδιαίτερα σπηλαιοθέματα όπως εκκεντρίτες, ελικτίτες, μαργαριτάρια και τους χαρακτηριστικούς δίσκους της.

Ιστορικό εξερεύνησης:
Η πρώτη καταγεγραμμένη εξερεύνηση γίνεται το 1896 από τον Κ. Αυδή στα πρώτα 60 μέτρα του δεξιού μέρους.
Το 1919 Γάλλοι στρατιώτες μπαίνουν στο σπήλαιο, εξερευνώντας το αριστερό κομμάτι.
Το 1934 ο γιος του Κ.Αυδή εξερευνεί το δεξί κομμάτι του σπηλαίου και φτιάχνει ένα σκαρίφημα. Πραγματοποίησε χημική ανάλυση στο γουνό και επιδίωξε την εκμετάλλευση του χωρίς επιτυχία. Ακόμα θα χρησιμοποιήσει δυναμίτη για να προσπελάσει κάποια στενά σημεία.
Το 1969 η ΕΣΕ επισκέπτεται το σπήλαιο και χαρτογραφεί αρκετό τμήμα του δεξιού μέρους . Θα ακολουθήσουν άλλες δύο αποστολές μέσα στον ίδιο χρόνο όπου θα ολοκληρωθεί και η χαρτογράφηση του. Ο τότε νομάρχης κινείται προς την τουριστική αξιοποίηση του σπηλαίου.
Το 2000 η περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης σε συνεργασία με το δήμο Μαρώνειας ανέθεσε σε ομάδα καθηγητών του ΑΠΘ να πραγματοποιήσει γεωλογικές και βιολογικές έρευνες.
Το 2004 έγινε εργασία-έρευνα με σκοπό την ανάδειξη, προστασία και αξιοποίηση του σπηλαίου με επικεφαλή τον κ. Κ.Παραγκαμιάν.

Περιγραφή σπηλαίου:
Το σπήλαιο μετά την είσοδο χωρίζεται σε δύο κλάδους. Τον αριστερό (νότιο) που είναι και μεγαλύτερος και το δεξί (βόρειο). Ο αριστερός μετά από στενό διάδρομο μας οδηγεί σε μεγάλο θάλαμο με πλούσιο διάκοσμο και κατόπιν ακολουθεί διάδρομος με λίμνη και στη συνέχεια βρίσκεται ο μεγαλύτερος θάλαμος του σπηλαίο. Εντυπωσιακό διάκοσμο και μεγάλοι ογκόλιθοι δημιουργούν ένα μικρό λαβύρινθο. Έντονη παρουσία νυχτερίδων ενώ λόγω του διοξειδίου του άνθρακα πολλά σπηλαιοθέματα είναι διαβρωμένα. Μετά από στενό διάδρομο βρίσκουμε τον περίφημο δίσκο της Μαρώνειας, ιδιαίτερα όμορφο σπηλαιόθεμα. Στο δεξί μικρότερο κλάδο η διαδρομή μας οδηγεί σε θαλάμους με εξίσου ωραίου διάκοσμο και αρκετές νυχτερίδες. Λίγο πριν το τέλος του κλάδου υπάρχει και 2η είσοδος.
Ο θρύλος λέει πως ήτανε η κατοικία του κύκλωπα Πολύφημου τον οποίο τύφλωσε ο Οδυσσέας για να σώσει τους συντρόφους του. Τα αρχαιολογικά ευρήματα από ανασκαφή του παρελθόντος μας δείχνουν ότι το σπήλαιο υπήρξε τόπος κατοικίας και λατρείας απο τη Νεολιθική μέχρι τα Βυζαντινά χρόνια. Οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από την εφορεία αρχαιοτήτων Θράκης το 1969 και 1971 απέδωσαν σημαντικά ευρήματα.
Ακόμα παρουσιάζει έντονο βιολογικό ενδιαφέρον. Έχει πλούσια πανίδα με τουλάχιστον 10 είδη τρωγλόβιων, 13 τρωγλόφιλων. Εφτά από αυτά είναι ενδημικά. Περιλαμβάνει 11 είδη νυχτερίδας.

Ανθρώπινες επεμβάσεις: Δυστυχώς πολύ μεγάλες. Το σπήλαιο έχει υποστεί διαφόρων ειδών καταστροφές και λεηλασίες. Υπάρχει σπασμένος  διάκοσμος σε πάρα πολλά σημεία. Ο σπηλαιοδιάκοσμος είναι γραμμένος σε πολλά σημεία με σπρέυ, εγχάραξη, μπογιά, γουανό και λάσπη. Ακόμα πολλά βέλη με μπογιά, λαθρανασκαφές, σκουπίδια.. Επίσης οι νυχτερίδες του σπηλαίου αποκλείστηκαν κατά χρονικές περιόδους από ακατάλληλη πόρτα στην είσοδο, ενώ έχουνε βρεθεί φυσίγγια που δείχνει ότι ανεύθυνοι πυροβόλησαν νυχτερίδες.

Βιβλιογραφία-Πηγές:
-Τεύχη ΕΣΕ 1957, 1970
-Γεωλογική, πετρολογική και παλαιοντολογική μελέτη του σπηλαίου της Μαρώνειας στους ηωκαινικούς νουμουλιτοφόρους ασβεστόλιθους στη Θράκη, ΑΠΘ, 2005
-Παρατηρήσεις επί των δίσκων του σπηλαίου του κύκλωπα Πολύφημου στη Μαρώνεια, Γ.Λαζαρίδης, 2005
- Βιολογική και περιβαλλοντική μελέτη του σπηλαίου "Πολύφημου" Μαρώνειας, νομός Ροδόπης, Θράκη, Ινστιτούτο σπηλαιολογικών ερευνών Ελλάδας, Κ.Παραγκαμιάν, 2004

Πλούσιος διάκοσμος με το χαρακτηριστικό δίσκο

Κούλα 1.828μ.( Γυφτόκαστρο)-Λειβαδίτης

α) Η Κούλα είναι οροσειρά της βόρειας Ελλάδας με μέγιστο υψόμετρο 1.828 μέτρα (κορυφή Γυφτόκαστρο της Χαϊντούς στα σύνορα Ελλάδας - Βουλγαρίας).
Βρίσκεται στους νομούς Ξάνθης και Δράμας και αποτελεί τμήμα της οροσειράς της Κεντρικής Ροδόπης. Είναι το ψηλότερο βουνό της Θράκης. Η Κούλα αποτελείται από δύο κύριους ορεινούς όγκους, τη Χαϊντού (ή Ερύμανθο) (νοτιοανατολικά) και τη Στάμνα (βορειοδυτικά), οι οποίοι χωρίζονται από το υψηλό οροπέδιο, Μεγάλο Λιβάδι Λεπίδα. Απο την Κούλα πηγάζει και ο ποταμός Άρδας που είναι παραπόταμος του Έβρου.
Το Γυφτόκαστρο είναι η ψηλότερη κορυφή του όρους Χαϊντού ή Ερύμανθου, το οποίο γεωγραφικά εκτείνεται μεταξύ των νομών Δράμας και Ξάνθης, κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και αποτελεί τμήμα της οροσειράς της Κούλας στην Κεντρική Ροδόπη.Η ανάβαση στο Γυφτόκαστρο ξεκινάει από το Δασικό Χωριό Ερύμανθου που βρίσκεται 8 χλμ. μετά το Λειβαδίτη. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1350μ.Απέναντι από την είσοδο του Δασικού Χωριού ξεκινάει χωματόδρομος που τον ακολουθούμε. Σε 10' συναντάμε διασταύρωση με βρύση και κιόσκι και στρίβουμε αριστερά. Συνεχίζουμε στο χωματόδρομο για άλλα 2 χλμ. ως τη διασταύρωση με κτίσμα του Δασαρχείου και κιόσκι. Σε γενικές γραμές το μονοπάτι είναι εύκολο, με απαλές κλίσεις, ενώ το τελευταίο κομμάτι του κινείται πάνω στη συνοριογραμμή των ελληνοβουλγαρικών συνόρων. Από τη στρογγυλεμένη κορυφή του Γυφτόκαστρου μπορούμε να απολαύσουμε το ορεινό μεγαλείο της περιοχής. 
Κείμενο-φωτογραφίες: Σάκης Γκαρίπης

Καταρράκτης Βαρβάρας, Ροδόπη

Ο καταρράκτης βρίσκεται στην κεντρική Ροδόπη, αφήνοντας το Παρανέστι και με κατεύθυνση προς Διπόταμα. Είναι εύκολα προσβάσιμος και ύψους 12 μέτρων περίπου. Σχηματίζεται στο Βαθύρεμα.

Καταρράκτες Φρακτού, Ροδόπη

Οι καταρράκτες βρίσκονται στο παρθένο δάσος Φρακτού κοντά στα σύνορα με Βουλγαρία. Αρκετά απομονωμένοι, αν και νομός Δράμας, χρειάζεται 1.30 ώρα με αμάξι από το Παρανέστι, αφού μέχρι το εργοτάξιο του Φρακτού είναι 34 χιλ. δρόμος με στροφές μέχρι τα Θερμιά και άλλα 20 χιλ. σε χωματόδρομο.
Οι καταρράκτες σχηματίζονται μέσα στο Αχλαδόρεμα, το οποίο ενώνεται μετά με το Τζάκι ρέμα. Οι ψηλότεροι καταρράκτες του είναι εποχιακοί.

Καταρράκτης Λεπίδα, Ροδόπη

Αρκετά απομονωμένος καταρράκτης βρίσκεται στην κεντρική Ροδόπη, στο νομό Δράμας. Θα χρειαστούν 22 χιλιόμετρα από το Παρανέστι για να φτάσουμε στο χωριό Διπόταμα και από εκεί άλλα 4 χιλ. σε χωματόδρομο. Έπειτα ξεκινάει μονοπάτι που μετά από αλλεπάλληλα καγκέλια μας κατεβάζει σε 15 λεπτά στον όμορφο καταρράκτη του Λεπίδα, ύψους 25 μέτρων περίπου. Το ρέμα ονομάζεται Τσουκάλι και ενώνεται πιο μετά με το Αρκουδόρεμα στο χωριό Διπόταμα.

Καταρράκτης Λεπίδα, 25 μέτρων