Λειβαδοτόπι - Τσάρνο - Παππούλη - Γιαννοχώρι, Γράμμος

Η κορυφή Τσάρνο με υψόμετρο 1688μ. ανήκει στις βόρειο-ανατολικές προεκτάσεις του Γράμμου, ενώ βρίσκεται πολύ κοντά στα σύνορα με την Αλβανία. Μαζί με την κορυφή Παπούλη στα βόρεια σχηματίζει ένα μικρό ορεινό όγκο πάνω από το Γιαννοχώρι και το Λιβαδοτόπι. Στα ανατολικά βρίσκεται το συγκρότημα Αλεβίτσας-Αμμούδας και στα δυτικά δεσπόζει ο κύριος ορεινός όγκος του Γράμμου. Στη βόρεια μεριά του πηγάζει ο ποταμός Αλιάκμονας και μετά από σύντομη πορεία θα μπει ανάμεσα στους δύο ορεινούς όγκους (Τσάρνο και Αλεβίτσα) διανύοντας όμορφο φαράγγι. 

Ιστορικά στοιχεία: Η κορυφή  βρέθηκε στο επίκεντρο τη δεκαετία του 1940 και ειδικά στον εμφύλιο (1946-49). Λόγω της στρατηγικής της θέσης αποτελούσε ύψιστης σημασίας πλεονέκτημα για όποιον την κατείχε. Στον εμφύλιο ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (ΔΣΕ) που έλεγχε εκείνα τα μέρη, δημιούργησε ένα τεράστιο δίκτυο οχυρώσεων. Αυτές περιλάμβαναν συρματοπλέγματα, πολυβολεία, νάρκες, αμπριά, καταφύγια. Συχνά τα οχύρωναν από πάνω με σειρές από χοντρούς κορμούς για προστασία και καμουφλάζ. Το 1947 σε παραμονή των εαρινών επιχειρήσεων του κυβερνητικού στρατού το αρχηγείο δυτικής Μακεδονίας του ΔΣΕ θα μεταφερθεί στις πλαγιές του Τσάρνου κοντά στο μοναστήρι του αγίου Ζαχαρία. Το καλοκαίρι του 1948 στην επιχείρηση Κορονίς οι μάχες στο Γράμμο κράτησαν 70 μέρες και το Τσάρνο βρέθηκε στο στόχαστρο, με διαρκή βομβαρδισμό από αέρα και έδαφος. Ειδικά το 1949 αεροσκάφη Hell Divers που ήρθαν με τη συνδρομή των Αμερικάνων θα επιχειρήσουν στην περιοχή. Στις 24 Αυγούστου του ΄49 θα σηκωθούν 18 από αυτά σφυροκοπώντας τον Τσάρνο με αποτέλεσμα να αλλοιωθεί το ανάγλυφο και να χαμηλώσει η κορυφή ανοίγοντας παράλληλα μεγάλους κρατήρες. Στην τελική φάση των μαχών η κατάληψη της κορυφής από τον κυβερνητικό στρατό ήτανε καθοριστικής σημασίας και συνέβαλλε στην κατάρρευση της άμυνας του ΔΣΕ και την υποχώρηση του στη γειτονική Αλβανία. Παράλληλα στο Τσάρνο πέσανε και βόμβες ναπάλμ, η 2η γενιά τους, που προκαλούσαν ασφυξία σε όσους βρίσκονταν στο πεδίο ρίψης τους.

Πεζοπορία: Την κορυφογραμμή του Τσάρνου μπορούμε να την προσεγγίσουμε από το Γιαννοχώρι, το Λειβαδοτόπι ή τον Πεύκο. Παρουσιάζει μικτό δάσος με οξιές, βελανιδιές, πεύκα και έλατα και το φθινόπωρο δίνει όμορφες εικόνες, ενώ είναι δασωμένη μέχρι την κορυφογραμμή. Υπάρχουν κάποια μονοπάτια που ενίοτε διακόπτονται από βλάστηση και που εκμεταλλεύονται ήπιες ράχες για να κερδίσουν υψόμετρο. Χρειάζεται εμπειρία ωστόσο για να μην το χάνεις και μία συσκευή GPS. Η περιοχή είναι ένα υπαίθριο μουσείο του εμφύλιου. Οι ναπάλμ στέκουν ακόμα τσαλακωμένες στον Τσάρνο απομεινάρια μίας ταραγμένης εποχής. Το πέρασμα του Αλιάκμονα γίνεται από σιδερένια κατασκευή πάνω σε τεντωμένο σχοινί. Η διαδρομή έγινε με αφετηρία το Λειβαδοτόπι με κατάληξη στο Γιαννοχώρι, μήκους 20 χιλιομέτρων και 1000μ υψομετρικά. Αναλυτικά η πορεία στο wikiloc.

Via Ferrata Averau, Cinque Torri, Dolomites

 Η πρόσβαση για τη ferrata ξεκινάει από το καταφύγιο Averau. Εκεί μπορούμε να φτάσουμε είτε από το passo Faltzarego είτε από το passo Giau. Πρόκειται για μέτριας δυσκολίας φεράτα (2Β) με Αρχικά ξεκινάμε την πεζοπορία τραβερσάροντας στη βάση της κορυφής και μετά από δέκα λεπτά ανηφορίζουμε για λίγο. Σύντομα θα φτάσουμε στην αρχή της ferrata, στη βάση ενός κατακόρυφου βράχου. Η δυσκολία είναι βαθμού 2, το μήκος του συρματόσχοινου στα 100 μέτρα και η καθετότητα σχετικά έντονη. Για ευκολία και αποφυγή συνωστισμού η ανάβαση γίνεται από αριστερά και η κατάβαση από δεξιά, έτσι όπως κοιτάμε το βράχο. Με το πέρας της ferrata, βγαίνουμε σε οροπέδιο και κατόπιν συνεχίζουμε την ανάβαση σε σαθρό μονοπάτι μέχρι την κορυφή Averau στα 2649m. Εξαιρετική θέα στη Marmolada, στο Sella group, στην Tofana, Cortina, Cristallo, Sorapis, Pelmo, Civetta. Η όλη δραστηριότητα μαζί με την επιστροφή στο καταφύγιο Averau θα χρειαστεί 1:30 με 2:00 ώρες. Η διαδρομή και στο wikiloc.

Το καταφύγιο Averau από όπου ξεκινάει και η φεράτα. Πίσω του η κορυφή Averau και στο βάθος η ψηλότερη των Δολομιτών, Marmolada

Via Ferrata Ra Gusela/Nuvolau, Cinque Torri, Dolomites

 Πρόκειται για εύκολη φεράτα βαθμολογίας 1, στη γειτονιά του Cinque Torri, που καταλήγει στο καταφύγιο Nuvolau, στον ομώνυμο ορεινό όγκο. Η εκκίνηση για την προσέγγισή της γίνεται από το passo Giau στα 2200μ. Αρχικά κινούμαστε ανατολικά του Nuvolau στο εύκολο μονοπάτι 444, χωρίς υψομετρικές. Μετά από δύο χιλιόμετρα συναντάμε διασταύρωση και ακολουθάμε το μονοπάτι 438, το οποίο και ανηφορίζει με ανεπάλληλα καγκέλια. Μετά από συνολικά τρία χιλιόμετρα, στα 2400μ. ξεκινάει το πρώτο κομμάτι της φεράτα. Αρχικά τραβερσάρουμε σε ζωνάρι και κατόπιν θα μπούμε σε ένα λούκι που θέλει σκαρφάλωμα. Σύντομα θα βγούμε σε εντυπωσιακό πλατό, με καρστικοποιημένο τερέν. Κινούμαστε προς το καταφύγιο Nuvolau χωρίς υψομετρικές για λίγη ώρα. Στο τέλος ανηφορίζουμε και σύντομα συναντάμε το 2ο κομμάτι της φεράτα, μία μικρή κόψη που μας οδηγεί στο καταφύγιο, ολοκληρώνοντας μία εύκολη διαδρομή. Φωτογραφικό υλικό Άρης Ζάχαρης, Γιώργος Χαραλαμπίδης. Η διαδρομή εδώ.

Αριστερά Croda da Lago, Στο κέντρο και πίσω το Mt Pelmo και μπροστά η κορυφή Ra Gusela

Καστράκι - Ύδατα Στυγός, Χελμός

 Από τις πιο ενδιαφέρουσες πεζοπορίες στην Πελοπόννησο αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Η διαδρομή κινείται στη βόρειο-ανατολική μεριά του Χελμού και προοδευτικά εισχωρεί σε εντυπωσιακή χαράδρα στην καρδιά του ορεινού όγκου. Η μεγάλη λεκάνη απορροής, που περιλαμβάνει και τα Ύδατα της Στυγός, γεννάει τον Κράθι ποταμό, ο οποίος με μήκος στα 32 χιλιόμετρα εκβάλλει στον Κορινθιακό κόλπο κοντά στην Ακράτα. Σχετικά με τα Ύδατα, πηγάζουν από τα 2200μ κάτω από τη Νεραϊδόραχη σε μία περιοχή απομονωμένη και άγρια. Παράλληλα κουβαλάνε βαριά μυθολογική ιστορία, μιας και η Στύγα ήταν Ωκεανίδα, ενώ πιστεύαν ότι το νερό έρχεται από τα Τάρταρα και το παλάτι της Στύγας. Στα ύδατα ορκίζονταν οι θεοί και εκεί εξέτιαν τις ποινές τους όταν ήταν τιμωρημένοι. Εκεί βούτηξε η Θέτιδα το γιό της Αχιλλέα προκειμένου να τον κάνει αθάνατο, κρατώντας τον ωστόσο από τη φτέρνα, όπου και έγινε το τρωτό σημείο του, η Αχίλλειος πτέρνα.. Λέγαν ακόμα ότι όποιος έπινε από το νερό πέθαινε και όποιο μέταλλο το βουτούσαν στα νερά έλιωνε.

Σχετικά με την πεζοπορία, η διαδρομή μπορεί να ξεκινήσει από το τοπωνύμιο "Τέσσερα Έλατα" ή εναλλακτικά, αλλά και πιο χαμηλά, από την τοποθεσία Καστράκι. Το Καστράκι βρίσκεται σε στρατηγική θέση πάνω σε ύψωμα, στη συμβολή δύο ρεμάτων. Το Μάιο του 1826 έγινε μάχη μεταξύ του Ιμπραήμ πασά και Ελλήνων που είχαν καταφύγει εκεί, με τους Έλληνες να χάνουν τη μάχη με βαριές απώλειες. Στο μέρος υπάρχει μνημείο και διαμορφωμένος χώρος. Το Καστράκι βρίσκεται στα 1100μ υψμ. και θα χρειαστούμε κοντά μία ώρα ανάβασης σε ανηφορική ράχη για να ενωθούμε με το ίχνος που έρχεται από τα "Τέσσερα Έλατα". Είμαστε στα 1400μ και με πορεία ΝΑ αρχίζουμε να εισχωρούμε στα ενδότερα του Χελμού. Στα αριστερά μας έχουμε τη μεγάλη χαράδρα του Κράθι ποταμού, ενώ στα δεξιά δεσπόζει επιβλητική η Νεραϊδόραχη. Το μονοπάτι είναι εμφανές και σύντομα θα αρχίζει να κόβει μικρές βράχινες λεκάνες, που είναι στην ουσία εποχιακοί χείμαρροι. Στα 1650μ υψμ συναντάμε την κυρίως λεκάνη, σε ένα διαβρωμένο και σαθρό τερέν που απαιτεί προσοχή. Το μετέωρο συρματόσχοινο (Ιούλης 2025) δεν είναι άξιο εμπιστοσύνης. Η τραβέρσα στο τεχνικό αυτό κομμάτι δεν απευθύνεται σε αρχάριους πεζοπόρους. Αφού το προσπεράσουμε ακολουθεί έντονη ανηφόρα σε σαθρό μονοπάτι μέχρι τα Ύδατα. Το μέρος είναι ιδιαίτερα απομονωμένο, με το Αθάνατο νερό να γλύφει το βράχο δημιουργώντας ένα "καταρράκτη" ύψους 200 μέτρων περίπου. Στη βάση του υπάρχει μικρή σπηλιά. Αν συνεχίσει κανείς μπορεί να φτάσει στη Μαυρολίμνη, τη μοναδική αλπική λίμνη στην Πελοπόννησο και κατόπιν να βγει στα αλπικά λιβάδια, κάτω από την κορυφή. Το ίχνος της διαδρομής και στο wikiloc.

Η λεκάνη του Κράθι

Giovanni Battista “Tita” Piaz (1879–1948), the Devil of the Dolomites

 Ο Giovanni Battista “Tita” Piaz (1879–1948) είναι ένας από τους μεγαλύτερους αναρριχητές των αρχών του 20ού αιώνα, και προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι υπάρχει τόσο λίγη βιβλιογραφία στα αγγλικά για την εξαιρετική του πορεία. Ο Piaz εξερεύνησε νέους δρόμους στην ταχύτητα, το σόλο σκαρφάλωμα, την ορειβατική καθοδήγηση και τις διασώσεις. Στην πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, ήταν μέρος μιας αναδυόμενης ομάδας τεχνικών αναρριχητών που έθεσαν νέα στάνταρ σε μεγάλες αναβάσεις στις Ανατολικές Άλπεις, όπου η ικανότητα να φανταστείς μια “μη προφανή” γραμμή ήταν βασική δεξιότητα, μαζί με την τεχνική χρήση σχοινιού και καρυδιών (pitons).